Merkez Bankası ekonomistleri Kübra Bölükbaş, Mehmet Selman Çolak ve Yavuz Kılıç tarafından hazırlanan yeni bir çalışma, Türkiye’deki kredi kartı kullanım alışkanlıklarını mercek altına aldı. Yaklaşık 7 milyon kişinin verileri üzerinden yapılan analizler, gelir düzeyi ve kart limitlerinin harcama ve borçlanma davranışları üzerindeki belirleyici rolünü çarpıcı verilerle ortaya koyuyor.
KREDİ KARTI KULLANIMI GELİRLE BİRLİKTE ARTIYOR
Araştırma bulgularına göre, Türkiye'de kredi kartı sahipliği ve aktif kullanımı gelir düzeyiyle doğrudan bağlantılı seyrediyor. En düşük gelir grubunda olan bireylerin yaklaşık yüzde 40'ı aktif olarak kredi kartı kullanırken, bu oran en üst gelir grubunda yüzde 90 seviyelerine kadar çıkıyor. Bu durumun, finansal okuryazarlığın yanı sıra bankaların yüksek gelirli müşterilere yönelik sunduğu limit arzından kaynaklandığı değerlendiriliyor. Ayrıca, kişi başına düşen ortalama kredi kartı bakiyesinin 2024 yıl sonunda 66 bin TL’ye ulaşarak bir önceki yıla göre yüzde 52 oranında artış gösterdiği belirtiliyor.
YÜKSEK LİMİT DAHA FAZLA BORÇLANMAYI TETİKLİYOR
Çalışmanın en dikkat çekici sonuçlarından biri, limit artış hızı ile borçlanma eğilimi arasındaki ilişki oldu. Son bir yıl içerisinde kart limiti gelirinden daha hızlı artan bireylerin, kredi kartı borçlarının gelirlerine olan duyarlılığının çok daha yüksek olduğu saptandı. Analizler, bireylerin gelirlerinden bağımsız olarak "aşırı limite" sahip olmalarının, onları daha fazla borçlanmaya ittiğini gösteriyor. Beklenen limit değerinin üzerinde limite sahip olan kullanıcıların, gelire oranla daha yüksek borç taşıdıkları ancak bu borcun mevcut geniş limitleri içinde daha düşük bir doluluk oranına tekabül ettiği saptandı.
KREDİ KISITLAMALARI KARTLARA YÖNELTTİ
Son dönemde ihtiyaç kredilerine yönelik getirilen vade ve büyüme kısıtlamalarının, tüketicileri kredi kartı kullanımına daha fazla yönlendirdiği ifade ediliyor. Özellikle 150 bin TL üzerindeki yüksek bakiye grubunda yer alan kişilerin bakiye büyümesi yüzde 60 ile diğer gruplardan belirgin şekilde ayrışıyor. Yüksek tutarlı harcamalarda geri ödeme kapasitesini artırmak isteyen bireylerin, kredi kartındaki taksit seçeneklerini bir finansman aracı olarak daha yoğun kullandığı gözlemleniyor. 50 bin TL ve üzerindeki kart bakiyelerinde taksitli harcamaların payındaki artış, bu eğilimi destekleyen bir diğer veri olarak öne çıkıyor.
LİMİT VE BORÇ İLİŞKİSİNDE YENİ DÖNEM
Çalışma, kredi kartı limitlerinin sadece bir ödeme kolaylığı değil, aynı zamanda borçlanma miktarını belirleyen ana unsurlardan biri olduğunu ortaya koyuyor. 2024 yılı genelinde sıkı para politikası uygulanmasına rağmen, gelir ve kart bakiyesi arasındaki yüzde 70-80 bandındaki esneklik ilişkisinin korunduğu görüldü. Yıl sonuna doğru bu esneklik katsayısında yaşanan artış ise, bireylerin yeni yıldaki gelir artışı beklentisiyle kart harcamalarını öne çektiğine işaret ediyor.
