ABD ile Çin arasında son yıllarda artan ticari gerilim, yalnızca teknoloji ve nadir elementlerle sınırlı kalmayıp, tarım emtialarına da sıçradı. Bu sürecin baş aktörlerinden biri ise küresel gıda zincirinin kritik ürünlerinden soya fasulyesi oldu.
SOYA FASULYESİNİN ÖNEMİ NEDİR?
Soya fasulyesi özellikle yiyecek maddelerinde bunun yanında boya yapımında kullanıldığı için önemi büyüktür. Soya fasulyesinin kullanıldığı yerler : süt, yoğurt, peynir, dondurma, dondurma külahı, pasta, hayvan yemi, yeşil gübre, ilâç, boya, kâğit, kemiksiz et, kahve, salça, sabun, plastik maddeler, lastik, alkol, yağ, margarin, soya unu, ekmek, makarna, tarhana, leblebi, çocuk maması vb.dir.
Soya Fasulyesi, B1 ve B2 vitaminleriyle E ve K vitaminleri açısından oldukça önemlidir. Kolesterol seviyesinin düşürmekten kanser riskini azaltmasına kadar faydaları saymakla bitmiyor.
ABD ve Çin arasındaki ticari gerilimin artması küresel piyasalarda risk algısının yükselmesine neden olurken, bu durum emtia piyasasındaki fiyat hareketleri üzerinde de etkili olmaktadır.
SOYA FASULYESİ SOSYOPOLİTİK ÖNEME SAHİP
Finans Asya Piyasaları Uzmanı Sadi Kaymaz, dünya nadir metalleri konuşurken, soya fasulyesinin de Çin ve ABD arasındaki şiddetli çekişmeye konu olduğunu açıkladı.
Kaymaz, "Çin dünyanın en büyük soya tüketicisi ve uzun yıllar da en büyük tedarik kaynağı ABD ve ABD Başkanı Donald Trump’ın Beyaz Saray’a oturmasında çiftçilerin payı da büyük. Bu çerçevede soya fasulyesi tarım ürünü Washington nezdinde sosyopolitik öneme sahip." olduğunu belirtti.
İHRACAT KISITLAMALARI
Gerilimin fitilini ateşleyen gelişmelerden biri, Çin’in nadir toprak elementleri ihracatına yeni kısıtlamalar getirmesi olurken, dönemin ABD Başkanı Donald Trump, 1 Kasım itibarıyla Çin'e uygulanan tarifelere ek olarak yüzde 100 gümrük vergisi uygulanacağını duyurdu. Ayrıca Çin’e yönelik yazılım ihracatına da kontrol getirilmesi planlandı.
Trump, Çin’in ABD’den soya fasulyesi alımını "kasıtlı olarak durdurduğunu" söyleyerek, bu tutumu “ekonomik düşmanlık” olarak niteledi. Çin’den yemeklik yağ ithalatının kesilebileceği mesajını verdi: “Yemeklik yağı kendimiz üretebiliriz, Çin'den almak zorunda değiliz ve yemeklik yağ ve ticaretin diğer unsurlarıyla ilgili ilişkilerimizi sonlandırmayı planlıyoruz" ifadelerini kullandı.
ÇİN BREZİLYA'YA YÖNELDİ
Çin, artan jeopolitik riskler ve ABD ile yaşanan gerilim nedeniyle son yıllarda soya tedarikini çeşitlendirme yoluna gitti. Bu kapsamda ithalatın büyük kısmını Brezilya’dan gerçekleştirmeye başladı. Ancak Brezilya kaynaklı kargolarda hava koşulları ve taşımacılık maliyetleri nedeniyle fiyatlar hızla yükseldi. Kile başına yaklaşık 3 dolarlık bir artış, Çinli alıcıları temkinli olmaya itti.
100 MİLYON TONA KOŞUYOR
Çin’in soya ithalatının bu yıl 100 milyon tonu aşması bekleniyor. Brezilya ise 2025 yılı itibarıyla dünyada en çok soya ihraç eden ülke konumuna yükseldi. Yılın ilk 9 ayında 102 milyon tonluk ihracat gerçekleştiren Brezilya, bu miktarın yaklaşık yüzde 79’unu Çin’e gönderdi. Öte yandan Çin, yalnızca soya değil, kahve, demir cevheri, kağıt hamuru gibi birçok stratejik ürünü de Brezilya’dan temin ediyor.
Finans Asya Piyasaları Uzmanı Sadi Kaymaz, Çin'in yıl sonuna kadar 10 milyon tonluk bir soya alımı daha yapması gerektiğini vurgularken, ülkede ticari stokların 44 milyon ton civarında olduğu ve bu durumun fiyatlara tampon etkisi yapabileceğini belirtti.
