ABD Yüksek Mahkemesi'nde bugün, Başkan Donald Trump'ın gümrük vergilerini Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası (IEEPA) kapsamındaki yetkilerini aşarak getirip getirmediğine ilişkin sözlü duruşma yapılacak.
Göreve ikinci kez geldikten sonra ticaret politikasında tarifeleri kilit araç haline getiren Trump, bu yıl başında "fentanil ve göçmen krizini" gerekçe göstererek Kanada, Meksika ve Çin'e yeni gümrük vergileri uygulayacağını açıklamıştı.
Trump, "Kurtuluş Günü" olarak nitelendirdiği 2 Nisan'da, ticaret partnerlerine karşı "karşılıklılık esasına dayalı" tarifeleri duyurmuştu. Tüm ülkelere getirilen yüzde 10'luk temel gümrük vergisi 5 Nisan'da yürürlüğe girerken, küresel piyasalar bu adım sonrasında dalgalanmalar yaşamıştı.
Ülkelere özel belirlenen ek tarifelerde ise ertelemelere gidilirken, Çin ve diğer büyük ticaret ortaklarıyla yürütülen görüşmeler uygulanacak gümrük vergisi oranlarının belirlenmesinde etkili oldu.
Temmuz sonunda imzalanan kararnameyle ABD, yaklaşık 70 ticaret partnerine yüzde 10 ila yüzde 41 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulamaya başladı.
Trump yönetimi, ayrıca "ABD'nin ulusal güvenliği, dış politikası ve ekonomisi için tehdit" oluşturduğunu savunduğu Brezilya'ya uygulanan vergiyi yüzde 10'dan 50'ye, Rusya'dan petrol alımını sürdürmesi nedeniyle Hindistan'a yönelik vergiyi de yüzde 25'ten 50'ye yükseltti.
Çelik, alüminyum, otomobil, bakır, kereste ve mobilya gibi sektörler de tarifeler kapsamına alındı.
TARİFE GELİRLERİ DÜZENLİ OLARAK ARTTI
Mali yılın son ayı olan eylül itibarıyla ABD'nin tarifelerden elde ettiği gelir toplamda 195 milyar dolara yaklaştı. Trump yönetiminin tarife politikalarının yürürlüğe girmeye başladığı şubat ayı itibarıyla ABD'nin gümrük vergilerinden elde ettiği gelirde düzenli artış yaşanması dikkati çekti.
Şubat-eylül dönemini kapsayan 8 ayda gümrük vergilerinden ABD Hazinesinin kasasına yaklaşık 167 milyar dolar girdi.
GÜMRÜK VERGİLERİ YARGIYA TAŞINDI
Trump'ın ithal mallara uyguladığı vergiler, çeşitli özel şirketler ve eyaletler tarafından ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi'ne taşındı. Mahkeme, 28 Mayıs'ta açıkladığı kararda, karşılıklılık esasına dayalı tarifelerin IEEPA kapsamındaki başkanlık yetkisini aştığına hükmetti.
Kararda, Anayasa'nın ticareti düzenleme ve vergi koyma yetkisini yalnızca Kongre'ye verdiği vurgulandı ve söz konusu tarifelerin iptaline karar verildi.
Trump, kararı "yanlış ve siyasi" olarak nitelendirerek, "ABD'ye bu kadar zarar verebilecek bir kararı nasıl alabiliyorlar? Bu tamamen 'Trump nefreti' olabilir mi?" ifadelerini kullandı.
ABD yönetimi, kararın "hükümetin diplomasisine zarar verdiği ve başkanlık yetkisine müdahale ettiği" gerekçesiyle temyize giderken, Temyiz Mahkemesi, alt mahkeme kararının uygulanmasını geçici olarak durdurdu.
Ağustosta alınan kararda mahkeme, alt mahkemenin kararını büyük ölçüde onaylarken, tarifelerin derhal iptalini ise reddederek Trump yönetimine Yüksek Mahkeme'ye başvuru süresi tanıdı.
Trump, bu gelişmenin ardından "Tarifelerimiz yürürlükte. ABD sonunda kazanacak." açıklamasında bulundu. Yönetim, tarifelerin çoğunun yasa dışı bulunduğu karara karşı Yüksek Mahkeme'ye başvurarak hızlı inceleme talep etti. Yüksek Mahkeme de 9 Eylül'de bu başvuruyu kabul etti.
Tarifelere karşı çıkan taraflar, IEEPA'nın Başkan'a tanıdığı "acil durumlarda ithalatı düzenleme" yetkisinin, dünya geneline tek taraflı tarifeler getirme biçiminde yorumlanmasının anayasal sorunlar doğuracağını öne sürüyor.
Trump yönetimi ise uygulamanın yasaya tamamen uygun olduğunu belirtiyor. Mahkemenin Trump yönetiminin yorumunu reddetmesi halinde, Başkan IEEPA'yı gelecekteki tarifeler için kullanamayacak.
Bu durumda mevcut tarifelerin geri alınıp alınamayacağı ve elde edilen gelirlerin iade edilip edilmeyeceği ise muhtemelen başka davalarda tartışılacak.
Yüksek Mahkeme, Trump yönetimi aleyhinde karar verse bile, ulusal güvenlik gerekçesiyle, IEEPA dışındaki düzenlemeler uyarınca getirilen çelik, alüminyum ve otomotiv gibi sektörlere yönelik tarifeler yürürlükte kalmaya devam edecek. Çin'e yönelik "adil olmayan ticaret uygulamaları" kapsamında getirilen bazı gümrük vergileri de sürecek.
Mahkemenin Trump'ın gümrük vergileriyle IEEPA kapsamındaki yetkilerini aştığına hükmetmesi durumunda ABD yönetiminin, ticareti düzenleyen diğer kanunlar gibi başka yasal dayanaklara yönelmesi bekleniyor.
Uzmanlar, Yüksek Mahkeme'nin vereceği kararın, Trump'ın ekonomik politikalarındaki manevra alanını belirleyecek kritik bir dönüm noktası olacağını belirtiyor.
Kararın, yalnızca Başkan'ın acil durum yetkilerinin sınırlarını değil, aynı zamanda milyarlarca dolarlık tarife gelirlerinin geleceğini de doğrudan etkileyeceğini belirten uzmanlar, mahkemenin hükümet aleyhine bir karar vermesi halinde Washington'un ticaret politikalarında ciddi bir yeniden yapılanma sürecine girebileceğini değerlendiriyor.
"ÜLKE TARİHİNİN EN ÖNEMLİ DAVALARINDAN BİRİ"
Bugünkü duruşmayı "ülke tarihinin en önemli davalarından biri" olarak nitelendiren Trump, "Eğer bir başkana tarifeleri kullanma yetkisi tanınmazsa, dünyanın büyük ülkelerine karşı büyük bir dezavantajda oluruz." değerlendirmesinde bulundu.
Trump, tarifeler dolayısıyla ABD'ye 9 ayda büyük servet ve ulusal güvenlik getirdiklerine dikkati çekerek, borsanın rekor kırdığını, Çin ve diğer ülkelerle yapılan başarılı müzakerelerin tarifeler sayesinde mümkün olduğunu belirtti.
Daha önce davayı Yüksek Mahkeme'de izleyebileceğini dile getiren Trump, hafta sonu ise dikkatleri kararın öneminden başka yöne çekmek istemediği için duruşmaya gitmeyeceğini açıkladı.
Trump, ayrıca tarife davasının "ölüm kalım meselesi" olduğunu belirterek, "Zafer kazanırsak, muazzam ama adil finansal ve ulusal güvenliğe kavuşacağız. Zafer kazanamazsak, yıllardır bizden faydalanan diğer ülkelere karşı neredeyse savunmasız kalacağız." değerlendirmesinde bulundu.
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent de daha önce Yüksek Mahkeme'nin tarifelerle ilgili kararının gecikmesinin ekonomik riski artıracağını belirterek, alınan gümrük vergilerinin geri ödenmesinin önemli bir bozulmaya neden olabileceğini kaydetmişti.
Dün yaptığı açıklamada ise Bessent, Yüksek Mahkeme'nin Trump aleyhinde karar vermesi durumunda gümrük vergisi politikasını sürdürmek için farklı seçeneklere sahip olduklarını söyledi.
Bessent, "Kullanılabilecek birçok başka yetki var ancak IEEPA açık ara en net olanı ve ABD ile başkana en fazla müzakere gücü veren yetki." diye konuştu.
Diğer seçeneklerin daha zahmetli ancak etkili olabileceğini vurgulayan Bessent, tarifelerin başkanın önemli bir politikası olduğunu ve geleneksel olarak Yüksek Mahkeme'nin bu tür önemli politikalara müdahale etmekten çekindiğini dile getirdi.
Beyaz Saray Sözcüsü Leavitt de Yüksek Mahkeme'nin Trump yönetimi aleyhinde karar vermesi durumunda "B planı" için hazırlıklı olduklarını söyledi.
Leavitt, "Bu davada, Başkan ve ekibinin hukuki argümanlarına yüzde 100 güveniyoruz ve Yüksek Mahkeme'nin doğru olanı yapacağı konusunda iyimser kalmaya devam ediyoruz." ifadesini kullandı.
Trump'ın ekonomik güvenliğin ulusal güvenlik meselesi ve gümrük vergilerinin de bununla büyük ilgisi olduğuna inandığını vurgulayan Leavitt, "Bu dava, sadece Başkan Trump ile ilgili değil. Gelecekteki başkanlar ve yönetimler için gümrük vergileri konusunda acil durum yetkisini kullanmakla ilgili ve Yüksek Mahkeme'nin doğru kararı vereceğinden eminiz ve umutluyuz." dedi.
