İnsan türünün devamlılığı ve cinsiyetin belirlenmesi üzerindeki en kritik yapı taşlarından biri olan Y kromozomu, milyonlarca yıllık sessiz bir "yok oluş" sürecinin içinde. Bilim insanları, bu genetik gerilemenin insanlığın geleceğini nasıl şekillendireceğini tartışıyor.
300 MİLYON YILLIK AŞINMA
Avustralyalı evrimsel biyolog Jenny Graves’in öncülük ettiği araştırmalar, çarpıcı bir tabloyu gözler önüne serdi. Buna göre, insan Y kromozomu yaklaşık 300 milyon yıllık süreçte, atalarından miras kalan genlerin yüzde 97'sini kaybetti. Bu kaybın temel nedeni, Y kromozomunun "yalnızlığı"na bağlanıyor. Eşi olan X kromozomu ile parça değişimi (rekombinasyon) yapamayan Y kromozomu, kendini yenileyemiyor. Bu durum, zararlı mutasyonların birikmesine ve genlerin zamanla işlevsizleşerek yok olmasına neden oluyor.
ERKEKLER TARİH Mİ OLACAK?
Graves, bu gen kaybı hızının devam etmesi durumunda, Y kromozomunun birkaç milyon yıl içinde tamamen işlevini yitirebileceğini ve hatta yok olabileceğini teorileştiriyor. Bu durum, akıllara "Erkekler yok mu olacak?" sorusunu getiriyor.
Ancak bilim insanları, Y kromozomunun yok olmasının türlerin üremesini sona erdirmeyeceğini belirtiyor. Doğada, Y kromozomunu kaybeden ancak yeni bir cinsiyet belirleme mekanizması geliştiren memeli türlerinin bulunduğuna da dikkat çekiliyor. Buna örnek olarak Y krozomunu tamamen kaybetmiş Japon dikenli sıçanlarının erkekliği belirleyen SRY gen işlevini başka bir kromozomdaki gen devralmıştır. Bu durum göz önünde bulundurularak insan türünün de evrimsel bir adaptasyonla yeni bir cinsiyet belirleme sistemi geliştirebileceğine vurgu yapılıyor.
Y KROMOZOM KAYBI YÜKSEK KANSER RİSKİNİ DE DOĞURUYOR
Y kromozomunun yok olması milyonlarca yıl sürecek bir süreç olsa da, "parça parça kayıp" (Loss of Y - LOY) günümüz erkeklerinin sağlığını doğrudan etkiliyor. Yapılan son araştırmalar, kan hücrelerinde Y kromozomu kaybı yaşayan erkeklerin daha kısa yaşam beklentisi ve daha yüksek kanser riski ile ilişkilendirilebileceğini gösterdi
Kadınların erkeklerden ortalama 5 yıl daha uzun yaşaması ve daha az kansere yakalanması gibi gözlemler, bu genetik farklılıkların potansiyel etkilerini destekliyor.
