Kamuoyunda sıklıkla uyuşturucu testi veya toksikoloji taraması olarak adlandırılan süreç, bireyin vücudunda belirli maddelerin bulunup bulunmadığını belirlemek amacıyla yapılan teknik bir incelemedir. Bu analizler; idrar, kan, saç, tükürük, ter veya nefes gibi biyolojik örnekler üzerinden gerçekleştirilerek, yasaklı maddelerin kendisi veya vücutta parçalandıktan sonra ortaya çıkan artıkları olan metabolitlerin izini sürer.
Uyuşturucu testi nedir ve nasıl yapılır? Birçoğumuz bu testleri sadece sporcuların doping kontrollerinden veya polisiye dizilerdeki sahnelerden tanıyoruz. Ancak modern tıp ve adli bilimler, sandığınızdan çok daha derinlere inebiliyor.
Vücudunuza aldığınız bir maddenin izi kanda sadece birkaç saat sürerken, aynı maddenin tek bir saç telinde aylarca, hatta yıllarca saklı kalabildiğini biliyor muydunuz?
UYUŞTURUCU TESTLERİNİN TEMEL UYGULAMA ALANLARI
Uyuşturucu testleri günümüzde pek çok farklı amaçla kullanılmaktadır. Spor dünyasında performans artırıcı steroidlerin tespiti için yaygın olarak tercih edilen bu yöntem, iş dünyasında güvenliği sağlamak amacıyla işverenler tarafından da talep edilebilmektedir. Ayrıca trafik denetimlerinde polis ekiplerinin alkol konsantrasyonunu ölçmek için kullandığı nefes ölçerler de bu testlerin bir parçasıdır. Denetimli serbestlik süreçleri ve adli vakalar da testlerin en sık uygulandığı alanlar arasında yer almaktadır.
TEST YÖNTEMLERİ VE ÖRNEK TÜRLERİ
Modern tıpta uyuşturucu tespiti için birden fazla yöntem mevcuttur. İş yeri ve spor müsabakalarındaki taramaların büyük çoğunluğunda kullanım kolaylığı nedeniyle idrar tahlili tercih edilir. Alkol tespiti için kan analizine en yakın sonucu veren nefes testleri kullanılırken, daha uzun süreli geçmişe dönük taramalar için saç analizi ön plana çıkmaktadır. Tükürük testi ise genellikle kan testlerine benzer sonuçlar verse de, esrar (THC) gibi maddelerin tespitinde kısıtlı bir zaman aralığına sahiptir.
MADDELERİN VÜCUTTA TESPİT EDİLME SÜRELERİ
Bir maddenin testlerde çıkıp çıkmayacağı; kullanılan maddenin türüne, miktarına, kullanım sıklığına ve kişinin metabolizma hızına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Örneğin eroin ve kokain gibi maddeler vücuda alındıktan sadece birkaç saat sonra kandan temizlenebilirken, bu maddelerin metabolitleri idrarda günlerce kalabilmektedir. Saç testlerinde ise durum çok daha farklıdır; maddeler saç teline kalıcı olarak yerleştiği için 1,5 inçlik bir saç örneği ile son 3 aya dair bir kullanım geçmişi kolaylıkla raporlanabilmektedir.
ANALİZİN DOĞRULUĞU VE HASSASİYETİ
Uyuşturucu testlerinin başarısı, kullanılan cihazın hassasiyetine ve tespit eşiğine bağlıdır. Bazı hızlı test kitleri pratik sonuçlar sunsa da, özellikle nefes ve tükürük örneklerindeki madde miktarının çok düşük olması durumunda laboratuvar ortamında sıvı kromatografisi-kütle spektrometrisi gibi ileri düzey analiz yöntemleri uygulanmaktadır. Bu profesyonel analizler, hatalı sonuç (yalancı pozitiflik) ihtimalini en aza indirerek kesin bilgi sunar.
