Demans, halk arasında bilinen adıyla bunama, tek bir hastalık değil, hafıza, düşünme, problem çözme ve diğer bilişsel yeteneklerin günlük yaşamı etkileyecek düzeyde kaybını ifade eden bir semptomlar bütünüdür. Bu durum, beyin hücrelerinin sağlıklı iletişim kurma yeteneğini kaybetmesi sonucu ortaya çıkar.
DEMANS NEDİR? NEDEN OLUR?
Demans, hafıza kaybının yanı sıra iletişim kurmada güçlük, karar vermede zorluk ve en basit problemlerin çözümünde bile başarısızlık gibi ek belirtilerin de olması gerektiği karmaşık bir tablodur.
DEMANSIN KAYNAĞI OLAN HASTALIKLAR
Demans, genellikle beyin hücrelerine zarar veren çeşitli hastalıkların bir sonucudur. En yaygın nedenler şunlardır:
-
Alzheimer Hastalığı: Demansın en yaygın ve bilinen nedenidir.
-
Vasküler Demans: Beyindeki kan damarlarının hasar görmesi (inme veya tıkanıklık) sonucu ortaya çıkar.
-
Diğer Nörolojik Hastalıklar: Parkinson hastalığına bağlı demans veya Lewy Cisimcikli Demans gibi durumlar.
-
Tedavi Edilebilir Nedenler: B12 vitamini eksikliği, tiroid hormon bozuklukları veya bazı tümörler gibi durumlarda demans bulguları görülebilir ve altta yatan nedenin tedavisi ile düzelme mümkündür.
EN YAYGIN DEMANS TÜRLERİ NELERDİR?
Demans farklı şekillerde ortaya çıkabilir. En sık görülen türleri şunlardır:
-
Alzheimer Hastalığı: En yaygın türdür ve hafıza kaybı ile başlar.
-
Lewy Cisimcikli Demans: Parkinson hastalığı belirtileri ile örtüşebilir ve halüsinasyonlar sık görülür.
-
Vasküler Demans: Beyin kan akımındaki hasardan (inme) kaynaklanır.
-
Frontotemporal Demans: Genellikle kişilik ve davranışlarda belirgin değişikliklere neden olur.
ALZHEIMER VE DEMANS ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Bu iki terim sıklıkla karıştırılsa da aralarında temel bir ilişki vardır:
-
Demans: Bilişsel yeteneklerin kaybını ifade eden GENEL BİR ŞEMSİYE TERİMDİR (Tıpkı "soğuk algınlığı" gibi).
-
Alzheimer: Demansa neden olan ÖZEL BİR HASTALIKTIR (Demansın en yaygın kaynağıdır).
Özetle: Her Alzheimer hastası demans yaşar, ancak her demans hastası Alzheimer hastası değildir.
DEMANS BELİRTİLERİ NELERDİR?
Demansın en belirgin ve yaygın semptomu hafıza kaybı olsa da, belirtiler nedene bağlı olarak değişebilir. En sık rastlanan belirtiler şunlardır:
BİLİŞSEL DEĞİŞİKLİKLER:
-
Hafıza Kaybı: Sürekli aynı şeyleri tekrar sormak veya yakın zamanda yapılan konuşmaları anımsamamak.
-
İletişim Güçlüğü: Konuşurken kelimeleri bulmada zorluk yaşama.
-
Problem Çözme Güçlüğü: Basit akıl yürütme ve planlama gerektiren görevleri yerine getirememe.
-
Yön Bulmada Zayıflama: Tanıdık yerlerde bile kaybolma.
PSİKOLOJİK VE DAVRANIŞSAL DEĞİŞİKLİKLER:
-
Kişilik Farklılıkları: Depresyon veya anksiyete gibi ruh hali değişiklikleri.
-
Uygunsuz Davranışlar.
-
Paranoya veya Halüsinasyonlar (Olmayan şeyleri görme).
DEMANS TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ VE NASIL ÖNLENİR?
İlerleyici demans türlerinin çoğunun kesin tedavisi olmasa da, belirtiler ve semptomlar destekleyici tedavilerle yönetilebilir.
-
Medikal Tedavi: Nöroloji uzmanları, hastalığın seyrini yavaşlatmayı hedefleyen ilaçlar (Kolinesteraz inhibitörleri) ile birlikte, depresyon veya uyku bozukluğu gibi eşlik eden sorunları tedavi eden ilaçlar verebilir.
-
Çevre Düzenlemesi: Hastanın bulunduğu ortamın güvenli hale getirilmesi (gürültüyü azaltmak, tehlikeli eşyaları gizlemek) önemlidir.
DEMANSI ÖNLEME YOLLARI (RİSK AZALTMA)
Demansı önlemenin kesin bir yolu olmasa da, yaşam tarzı değişiklikleri ile risk faktörlerini kontrol altına almak, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir:
-
Zihni Aktif Tutmak: Sudoku, bulmaca gibi zihinsel aktiviteler yapmak.
-
Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz yapmak.
-
Sağlıklı Yaşam: Sigarayı bırakmak, sağlıklı ve dengeli (antioksidan zengini) beslenmek.
-
Kardiyovasküler Sağlık: Yüksek tansiyon, diyabet ve kolesterolü kontrol altında tutmak.
