Sizce aynı okulun aynı bölümünden aynı diploma notu ile mezun olan iki öğrenciden hangisi hayatta daha başarılı olur? Akademik zekâsı daha yüksek olan mı, duygusal zekâsı daha güçlü olan mı?
*Görsel yazının içeriğine göre yapay zeka tarafından oluşturulmuştur
Başarı, bir işin üstesinden gelmek ve o işi istenilen biçimde bitirmek (muvaffakiyet) şeklinde tanımlanmaktadır (TDK). Başarı bireyin belirlediği hedeflere ulaşma durumu ve bu süreçte gösterdiği performansın kişisel, toplumsal ve akademik kriterlere göre anlamlı bir bütünlük oluşturması olarak tanımlanabilir. Başarı, eğitim ve psikoloji literatüründe yalnızca akademik seviyeyi gösteren notlarla ya da kariyer basamaklarındaki yükselme veya maddi kazanım göstergelerine göre değil; bireyin “psikolojik iyilik hali, toplumsal uyumu, öz yeterlilik algısı ve sürdürülebilir gelişimi” ile değerlendirilir (Bandura, 1997; Duckworth, 2016).
Başarı, temel olarak üç boyutta ele alınabilir: Bunlar bilgi, beceri, akademik yeterlilikler ve öğrenme kapasitesinden oluşan (IQ) bilişsel boyut; motivasyon, özdenetim, duyguların yönetimi ve dayanıklılıktan (resilience) oluşan (EQ) duyuşsal boyut ve azim, sebat ve hedefe odaklanmaktan oluşan davranışsal boyuttur. Bu açıdan baktığımızda gerçek başarı, potansiyelin anlamlı ve faydalı bir çıktı haline dönüşmesidir (Duckworth, 2016). Yani insanın kendi potansiyelini kullanması ve kendini gerçekleştirmesidir. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre insanın kendini gerçekleştirmesinin bir üst basamağı, insanların kendini gerçekleştirmelerine ve sürdürülebilir mutluluğa ulaşmalarına yardımcı olmaktır.
Duygusal zekâ/EQ), öz farkındalık, öz yönetim (öz kontrol), motivasyon, empati kurma becerisi ve sosyal becerilerin temelini oluşturan iletişim becerisidir (Goleman, 1995). Bilindiği gibi akademik başarının gerekli olduğu okul başarısında stresle baş etmek önemli bir güçlük olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğrencilerde meydana gelen sınav kaygısı ile baş etme gayreti stres yönetimi ile normale yaklaştırılabilir. Bununla birlikte öğrencilerin sık sık dert yandığı odaklanma problemi dikkat ve disiplin yönetimi için son derece önemlidir. Öğrencilerin arkadaşlarıyla, öğretmenleriyle ve ailesi ile iletişimi dikkatle yönetilmesi gereken bir süreçtir. Özellikle ergenlik ve gençlik dönemindeki gençlerin kaygı seviyelerinin tolere edilmesi iletişim kalitesi ile yakından ilişkilidir. Bu iletişimin olumlu bir şekilde yönetilmesi başarıda hayati bir önem taşır. Çünkü iletişim kazaları trafik kazalarından daha tehlikeli olabilir. İletişim kalitesi hem akranlarla hem de yetişkinlerle yaşanan çatışmaların çözümünde ve sosyal uyumun sağlanmasında belirleyici bir rol oynayabilir. Başarı yolunda ilerleyen birey, zorlukları aşarken motivasyona ihtiyaç duyar. Bu içsel motivasyonun sağlanmasında duygusal zekâ faktörü devreye girer. Bu açıdan başarı, akademik becerilerin yanında duygusal zekâ ile de yakından ilişkili olan önemli bir süreçtir.
Bu açıklamalar ışığında başarı, bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalıdır. Akademik başarı için çalışılırken dengeli hareket ederek hayat başarısını ıskalamamak gerekir. Hayat başarısı büyük ölçüde kariyer gelişimini belirleyen liderlik becerileri; takım çalışmasında gösterilen performans ve karar verme becerilerini kullanabilme yeterlilikleri; empati, etkili konuşma ve ikna etme becerisini biçimlendiren iletişim becerisi; evlilik ve aile mutluluğunda belirleyici olan duyguları anlama becerisi ve sabır; kriz anlarını yönetmek için gerekli olan serinkanlılık ve çözüm üretme becerisi; liderlik becerisinin yansıması olan insan yönetimi ve ilham kaynağı olma gibi beceriler ile belirlenir.
Özetle yüksek IQ derecesi, öğrencinin iyi bir üniversiteyi kazanmasında belirleyici olsa da EQ seviyesi bir öğrenciyi okulda ve hayatta bir lidere dönüştürerek hayatta kalmasını ve sosyal uyumu ile kariyerinde zirve yapmasını sağlayabilir. İş ve kariyer başarısı %80 oranında EQ ile ilgilidir (Goleman, 1998).
Sonuç olarak okul ve hayat başarısı akademik zekâ, karakter eğitimi ve duygusal zekadan oluşan bütüncül bir yaklaşımla kazanılabilir. Bu süreçlerin dengeli bir şekilde yönetilmesi son derece önemlidir. Akademik yönden yüksek bir skor ile mezun olan bir öğrenci duygusal zekâ açısından yetersiz ise sosyal uyumu ve hayat başarısını yakalamakta zorlanabilir. Toplum bunun örnekleriyle doludur. Fark etmek için çevrenize dikkatle bakmanız yeterli olacaktır.
Acaba hayat başarısını sağlamayan bir okul başarısı gerçek bir başarı olarak kabul edilebilir mi?
Dr. Nadir Çomak
KAYNAKLAR
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman.
Duckworth, A. (2016). Grit: The power of passion and perseverance. New York: Scribner.
Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ. New York: Bantam Books.
Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. New York: Bantam.
